Yeme Bozukluğu Nedir?

Yeme Bozukluğu Nedir?

Yeme bozukluğu, kişinin yemekle olan ilişkisinde ciddi bozulmaların görüldüğü, fiziksel, psikolojik ve sosyal yaşamı derinden etkileyen bir ruhsal sağlık problemidir. Sadece yemek yemeyi reddetmek ya da aşırı yemekle sınırlı değildir; kişinin düşünce yapısını, beden algısını ve özsaygısını da derinden etkiler. Dünya Sağlık Örgütü’ne (DSÖ) göre yeme bozuklukları, kişinin yaşam kalitesini olumsuz etkileyen ve tedavi edilmediğinde ölümcül sonuçlara yol açabilen ciddi psikiyatrik rahatsızlıklar grubunda yer almaktadır.

Psikiyatri pratiğinde yeme bozuklukları özellikle ergenlik ve genç yetişkinlik döneminde sıkça karşımıza çıkar. Kadınlarda daha yaygın görülse de son yıllarda erkeklerde de artan sıklık dikkat çekmektedir. Bu bozukluk, biyolojik bir yatkınlıkla psikososyal faktörlerin bir araya gelmesiyle ortaya çıkar ve sadece bireyi değil, ailesini ve sosyal çevresini de etkiler.

Yeme Bozukluğunun Nedenleri Nelerdir?

Yeme bozukluklarının nedenleri tek bir faktöre indirgenemez. Biyolojik, psikolojik ve çevresel etkenlerin bir arada rol oynadığı çok boyutlu bir süreçtir.

Genetik yatkınlık önemli bir risk faktörüdür. Ailesinde yeme bozukluğu öyküsü olan bireylerin bu rahatsızlığa yakalanma riski daha yüksektir. Ayrıca beyindeki serotonin ve dopamin düzeylerindeki dengesizlikler de beslenme davranışları üzerinde belirleyici rol oynayabilir. Psikolojik açıdan değerlendirildiğinde ise düşük benlik saygısı, mükemmeliyetçilik, kaygı bozuklukları ve travmatik yaşam deneyimleri öne çıkmaktadır. Ergenlik çağında yoğunlaşan sosyal baskılar, bedendeki değişimlere uyum sağlama zorlukları ve toplumun dayattığı güzellik algısı, yeme bozukluklarının ortaya çıkmasında önemli bir tetikleyici olabilir.

Günümüzde medya ve sosyal medyanın etkisi her geçen gün güçlenmektedir.Zayıf bedenin toplum tarafından idealize edilmesi, gençlerde beden memnuniyetsizliğine yol açarak sağlıksız yeme davranışlarını tetikleyebilmektedir. Bunun yanında aile içi iletişim problemleri, aşırı eleştirel tutumlar ve travmatik çocukluk deneyimleri de bozukluğun ortaya çıkışında rol oynamaktadır.

Yeme Bozukluğu Tedavisi Nasıl Olur?

Yeme bozukluğu tedavisi, multidisipliner bir yaklaşımı gerektirir.Tedavinin ilk adımı, kişinin durumunu kabul etmesi ve yardım almaya istekli hale gelmesidir.

Psikoterapi tedavinin merkezindedir. Bilişsel davranışçı terapi (BDT), bireyin beden algısını ve yeme davranışlarını yeniden yapılandırmada etkin bir yöntemdir.Tedavi süreci, psikiyatrist, psikolog, diyetisyen ve ihtiyaç duyulduğunda iç hastalıkları uzmanının yer aldığı bir ekip tarafından yürütülür. Psikodinamik yaklaşımlar, bireyin bilinçdışı çatışmalarını anlamada faydalı olabilir.

İlaç tedavisi de önemli bir destek unsuru olabilir. Özellikle obsesif düşünceler, depresyon ve kaygı bozuklukları eşlik ettiğinde antidepresanlar tedaviye eklenebilir. Ancak ilaç tek başına yeterli değildir; psikoterapi ve beslenme düzenlemesiyle desteklenmelidir.

Beslenme desteği, bireyin yeniden sağlıklı kilo aralığına ulaşabilmesi açısından kritik bir rol oynar. Diyetisyen kontrolünde hazırlanan kişisel beslenme programları, bedene zarar vermeden iyileşmeyi destekler. Ancak ağır olgularda hastaneye yatış gerekebilir. Elektrolit bozuklukları, kalp ritim sorunları ve ileri derecede kilo kaybı yaşamı tehdit edebileceğinden, düzenli tıbbi izlem büyük önem taşır.

Yeme Bozukluğu Başka Hangi Hastalıklara Sebep Olur?

Yeme bozuklukları sadece psikiyatrik bir problem değildir, aynı zamanda ciddi tıbbi sonuçlara da yol açar.Anoreksiya nervoza olgularında kalp yetmezliği, kemik erimesi, hormonal dengesizlikler ve böbrek problemleri yaygın olarak ortaya çıkabilmektedir. Bulimiya nervoza’da ise elektrolit dengesizlikleri, mide yırtılmaları ve diş minesinde erozyon gibi komplikasyonlar gelişebilir.

Tıkınırcasına yeme bozukluğu (binge eating disorder), obezite, diyabet, yüksek tansiyon ve kalp-damar hastalıklarıyla doğrudan bağlantılıdır.Ayrıca depresyon, kaygı bozuklukları ve obsesif kompulsif bozukluk gibi psikiyatrik hastalıkların gelişme riski yüksektir.

Bu nedenle yeme bozuklukları sadece “yeme” davranışıyla sınırlı bir sorun olarak görülmemeli, hem ruhsal hem de bedensel açıdan ciddi bir hastalık grubu olarak ele alınmalıdır.

Yeme Bozukluğu Çeşitleri Nelerdir?

Yeme bozuklukları farklı klinik tablolarla karşımıza çıkar. En bilinen türü anoreksiya nervozadır. Bu bozuklukta kişi, kilo alma korkusu ve bozulmuş beden algısı nedeniyle aşırı kısıtlayıcı beslenme davranışları sergiler. Ciddi kilo kaybı ve tıbbi komplikasyonlarla sonuçlanabilir.

Bulimiya nervoza ise tekrar eden aşırı yeme atakları ve ardından kilo almayı engellemek için kusma, laksatif kullanımı ya da aşırı egzersiz gibi telafi edici davranışlarla karakterizedir. Kişi normal kiloda olabilir ancak ciddi psikolojik sıkıntı yaşar.

Tıkınırcasına yeme bozukluğunda kişi, kısa sürede çok büyük miktarda yemek yer ve bu sırada kontrolünü kaybettiğini hisseder. Bulimiyadan farklı olarak kusma ya da telafi davranışı görülmez. Bu bozukluk, özellikle obezite ve metabolik sendromla ilişkili ciddi bir sağlık problemidir.

Daha az bilinen ama klinik açıdan önemli diğer türler arasında seçici yeme bozukluğu, gece yeme sendromu ve pica (besin dışı maddeleri yeme) bulunur. Bu türler de kişinin yaşam kalitesini derinden etkileyebilir ve profesyonel tedavi gerektirir.